Interview Stichting Openheid Na Incidenten

everywhereIM maakt met haar Publisher apps niet alleen medische richtlijnen toegankelijker voor zorgverleners. Ook bieden we een podium aan stichtingen met initiatieven die tot doel hebben de gezondheidszorg te verbeteren. Bijvoorbeeld SONI, Stichting Openheid na Incidenten.

In dit interview vertelt Catherine Poorthuis, voorzitter van Stichting Openheid na incidenten, over het voordeel van openheid in het geval van een incident.

Waarom is het nodig om meer aandacht te besteden aan openheid over incidenten?

Op het moment dat er iets fout gaat bij een medische behandeling of verrichting is het aan de ‘regiebehandelaar’ om hierover in gesprek te gaan met de patiënt en familie of in het ergste geval de nabestaanden. Vooral als hen (enige) blaam treft is zo’n gesprek een hard gelag, zelfs bijna niet te doen, omdat de emoties bij henzelf ook heftig kunnen zijn: gevoelens van schaamte, schuld en angst voor de gevolgen maken dat ze volledig geabsorbeerd zijn met hun eigen emoties en daardoor niet of nauwelijks in staat empathisch de boodschap te brengen dat ze een fout hebben gemaakt. Echter, zonder empathie zo’n vreselijke boodschap vertellen is onbestaanbaar en destructief voor de (behandel)relatie. Veel zorgverleners zijn zich er niet van bewust dat hun eigen emoties zo’n obstakel vormen, want ze hebben toch geleerd om slechtnieuwsgesprekken te voeren? Maar in deze gevallen gaat het slechte nieuws over henzelf, dat vinden ze allemaal heel moeilijk te vertellen, het maakt hen kwetsbaar en dat zijn ze liever niet. Logisch dat ze dan niet meteen durven te vertellen wat er is misgegaan. Toch hebben zorgverleners weinig keus, inmiddels is het ook al een aantal jaar wettelijk verplicht om “onverwijld” openheid te bieden (artikel 10.3 Wkkgz).

Vooral de angst voor een mogelijke tuchtzaak zit er diep in, maar ook de -te verwachten heftige- reactie van de getroffenen maakt dat hulpverleners terughoudend zijn om open te zijn over de toedracht. Terwijl het juist henzelf helpt in hun eigen verwerking en de kans op een klacht kleiner is wanneer ze open zijn over gemaakte fouten. Ook patiënten, of nabestaanden, kunnen het beter verwerken als ze snappen wat er is gebeurd en hoe het heeft kunnen gebeuren én als ze erkenning van hun leed krijgen van de zorgverlener(s) in de vorm van excuses. Ook is een eventuele herstelbehandeling mogelijk als hulpverleners meteen openheid bieden. Bovendien, de inspectie stelt eerder een onderzoek in als er geen openheid is betracht en tuchtcolleges, mocht het tot een tuchtzaak komen, leggen lichtere maatregelen op wanneer de betreffende zorgverlener openheid heeft getoond.

Wat kan SONI betekenen voor zorgverleners?

Onze stichting heeft zichzelf ten doel gesteld om alle zorgverleners zo snel mogelijk te equiperen in de gespreksvaardigheden die ze nodig hebben op het moment dat er iets fout gaat met een patiënt, voor hun eigen herstel en dat van de patiënt of eventuele nabestaanden. We doen dit in de vorm van presentaties, trainingen en workshops. We willen meer trainers trainen in de disclosure-technieken en we willen een e-learning ontwikkelen, om de benodigde kennis nóg laagdrempeliger toegankelijk te maken. Voor dit laatste moeten we nog wel even ‘sparen’, want de kosten hiervoor zijn dusdanig hoog dat we deze wens voorlopig niet kunnen vervullen.

Hoe brengen jullie je verhaal voor het voetlicht van de artsen?

Met de oprichting van de stichting hebben we tevens een Raad van Advies ingericht. Deze denktank met mensen die hun sporen hebben verdiend waar het gaat om de bevordering van openheid en zich zonder uitzondering al jaren hiervoor inzetten, helpt ons met het vestigen van aandacht op het nut en de noodzaak van open en eerlijk communiceren omtrent incidenten. We geven veel presentaties op congressen, symposia en workshops, we hebben een aantal media optredens mogen doen en onze stichting was onderwerp in meerdere publicaties voor zorgverleners. Zo wordt er binnenkort weer aandacht besteed aan onze ambities in een uitgave van Arts & Auto, het bekende blad van de VvAA. Ook zijn we heel actief op LinkedIn, onze pagina telt inmiddels 437 volgers, we krijgen regelmatig nieuwe volgers, maar ons streven is uiteraard om op het netvlies van elke zorgverlener te komen. We hebben nog wel even te gaan, want Nederland telt 380.000 BIG-geregistreerden! 😊 Daarvan zijn niet alle zorgverleners de aangewezen behandelaars om een disclosure gesprek te moeten voeren als er iets fout is gegaan, maar toch wel een flink aantal.

Hoe kan everywhereIM hierbij helpen?

everywhereIM heeft ons al enorm geholpen door hun aanbod om de informatie omtrent openheid via hun apps gratis beschikbaar te stellen. Daarmee is het voor elke zorgverlener mogelijk om niet alleen kennis te nemen van de voordelen van het bieden van openheid, maar ook staan hierin alle praktische tips hoe ze dat op een zodanige wijze kunnen doen, dat de kans op een (tucht)klacht of claim minimaal wordt. We hopen van harte dat deze informatie altijd (gratis) beschikbaar zal blijven. Bij elke presentatie, workshop en training laten we de deelnemers de app ‘Acute Geneeskunde’ downloaden, zodat ook wij er zeker van zijn dat ze, nadat we hen hebben onderwezen, de tips nog kunnen nalezen op het moment dat ze zo’n ingewikkeld gesprek moeten voeren.

Als je zorgverleners die betrokken zijn geraakt bij een incident één ding mag meegeven, wat zou dat zijn?

Twijfel geen moment of je openheid moet geven over wat er is gebeurd! Geen enkele (rechterlijke) instantie, verzekeraar of werkgever zal je eraan ophangen. Het biedt alleen maar voordelen: voor jezelf, voor de patiënt of eventuele nabestaanden en je organisatie. Check in één van de apps van everywhereIM wat er in het gesprek aan bod moet komen en hóe je jezelf (non-verbaal) positioneert om empathie te kunnen tonen. Als je die instructies volgt, is de kans op een tuchtklacht of claim minimaal en word je dus niet secundair gevictimiseerd. De (emotionele) gevolgen van een calamiteit of incident zijn al heftig genoeg, als daar een juridisch conflict op volgt, is het nóg heftiger.